از جمله قوی ترین مباحثی که به سوی ایمان فرا می خوانند تفکر در آفرینش خدای بلند مرتبه است، این تفکر یقین انسان را می افزاید و عظمت و مقدار دانش و حکمت الله تعالی را برای انسان آشکار می کند، خداوند بلند مرتبه آسمان ها و زمین را به حق و نه به باطل و بی هدف آفریده است او هیچ چیز را بیهوده نیافریده است، خدای بلند مرتبه می فرماید{خداوند آسمانها و زمين را به حقّ آفريد. بي گمان در اين مايه عبرتي براي مؤمنان است }[سوره عنکبوت آیه 44.]
در این هستی چه تعداد از مخلوقات بی شمار وجود دارد که غیر قابل حساب اند، به نظر تو در آفرینش این تعداد مخلوقات چه حکمتی وجود دارد؟
در هستی نشانه ها و آیاتی هست که قدرت و عظمت خداوند بلند مرتبه را آشکار می کنند و دانش، هر روز نشانه های تازه ای کشف می کند که انسان را وا می دارد تا عظمت این خالق آفریننده، صورت گر و با حکمت و صاحب عظمت را با تمام وجود احساس کند.
اگر انسان به خوبی تامل کند و با ژرف اندیشی در این هستی و مخلوفات آن بنگرد کاملا به این نتیجه خواهد رسید که این هستی در منتهای دقت و ظرافت آفریده شده است، آن را پروردگار حکیم، قدیر و علیم آفریده و به بهترین صورت آن را در آورده است.
و کافی است تا در این بیندیشیم که خداوند بلند مرتبه تمام هستی را: آسمان ها، ستارگان، کهکشان ها و هر آنچه در آن ها هست از زمین ما و غیره و آن چه در این زمین از دریا، خشکی، کوه، درخت و حیوان هست همگی را از هیچ و عدم آفریده است، تا مقدار قدرت و دانش و حکمت الله تعالی را بدانیم، خدای بلند مرتبه می فرماید {آيا كافران ننگريستهاند که آسمانها و زمين فروبسته بودند آن گاه آنها را باز گشوديم و هر چيز زنده را از آب پديد آورديم، آيا ايمان نميآورند! (30)و در زمين كوهها پديد آورديم که [مبادا] آنان را بجنباند و در آنجا راههاي گشاده نهاديم باشد که آنان راه يابند (31)و آسمان را سقفي محفوظ قرار داديم و آنان از نشانههاي آن رويگردانند (32)و اوست كسي که شب و روز و خورشيد و ماه را آفريد. هر يك [از ستارگان] در آسماني شناورند (33)} [سوره انبیاء آیات 33-30].
و آن گاه که آدم عاقل در آفرینش خداوند فکر می کند به یقین می داند که همه آن چه در این هستی هست خدای خود را می پرستند؛ همه مخلوقات خداوند، حمد و سپاس خدای پاک و منزه را به جای می آورند، خدای بلند مرتبه می فرماید {آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است خداوند فرمانرواي پاك پيروزمند فرزانه را به پاكي ياد ميكند } [سوره جمعه آیه 1]
و به عظمت او سر فرود می آورند، پروردگار ارجمند می فرماید {آيا نينديشيدهاي خداوند است که هر كس در آسمانها و هر كس در زمين است و خورشيد و ماه و ستارگان و كوهها و درختان و چهارپايان و بسياري از مردم براي او سجده ميكنند. و بسيارند [كساني که] عذاب بر آنان تحقّق يافته است. و هر که را خداوند خوار سازد، گرامي دارندهاي ندارد. بي گمان خداوند هر آنچه بخواهد، ميكند } [سوره حج آیه 18]
و این چنین همه مخلوقات تسبیح خدای را می گویند و او را نیایش می کنند، خدای بلند مرتبه می فرماید {آيا ندانستهاي که همه كساني که در آسمانها و زمين هستند و مرغان بال گشاده خداوند را به پاكي ياد ميكنند! [خداوند] نيايش و تسبيح هر يك از آنان را دانسته است و خداوند به آنچه ميكنند داناست } [سوره نور آیه 41]، و در نتیجه مومن می بیند که تمام هستی به مانند یک کاروان در مسیری واحد به سمت پروردگار عالم روان است، پس او نیز با این کاروان هماهنگ می شود و در این مسیر پر برکت و پاکیزه همراه می شود. پس زندگی او گوارا و وجدانش آرام می گیرد.
این هستی شگرف با هر چه در آن هست از مخلوقات و شگفتی ها بزرگترین شاهد بر عظمت قدرت الله تعالی و کمال نوع آوری و ابداع او است. و اگر بر چیزی دلالت کند همانا آن یکتایی پروردگار عز و جل است و اینکه پروردگاری جز او و معبودی غیر از او وجود ندارد، خدای بلند مرتبه می فرماید {و از نشانههايش آن است که شما را از خاك آفريد. آن گاه شما مردماني در زمين پراكنده شديد (20) و از نشانههايش آن است که برايتان از [جنس] خودتان همسراني آفريد تا به آنها آرام گيريد و بين شما دوستي و مهرباني مقرر داشت. بي گمان در اين [كار] براي گروهي که ميانديشند مايههاي عبرتي است (21) و از نشانههايش آفرينش آسمانها و زمين و گونهگوني زبانها و رنگهايتان است. بي گمان در اين [كار] براي دانشوران مايههاي عبرتي است (22) و از نشانههايش خفتنتان در شب و روز و روزي جستنتان از فضل اوست. بي گمان در اين [كار] براي گروهي که گوش شنوا دارند مايههاي عبرتي هست (23) و از نشانههاي اوست که براي بيم و اميد برق را به شما مينماياند و از آسمان آبي نازل ميكند، آن گاه از آن زمين را پس از پژمردنش زنده [و خرّم] ميگرداند. بي گمان در اين [كار] براي گروهي که خرد ميورزند مايههاي عبرتي است (24) و از نشانههاي اوست که آسمان و زمين به حكم او [بر جاي] ميايستند. سپس چون به صلايي شما را از زمين فراخواند، ناگهان شما برانگيخته ميشويد (25) و هر آن كس که در آسمانها و زمين است، از آن اوست. يكا يك [آنان] فرمانپذير او هستند (26)} [سوره روم آیات 26-20]
و خداوند سبحان می فرماید {بگو: ستايش خداي راست. و سلام بر آن بندگانش که [آنان] را برگزيده است. آيا خداوند بهتر است يا آنچه شرك ميآورند! (59)نه بلكه [سؤال اين است که] چه كسي آسمانها و زمين را آفريده و برايتان از آسمان آبي فرو فرستاده است! آن گاه بدان باغهاي با طراوت [و تازگي] رويانديم. شما را نميرسيد که درختانش را برويانيد. آيا معبودي غير از خداوند هست! حقّ اين است که آنان گروهي كجرو هستند (60) نه بلكه [سؤال اين است که] چه كسي زمين را قرارگاه گردانده و در لابهلايش جويباراني قرار داده و برايش كوهها پديد آورده و بين دو دريا حجابي آفريده است! آيا با خداوند معبودي [ديگر] هست! بلكه بيشترشان نميدانند (61) نه بلكه [سؤال اين است که] چه كسي [دعاي شخص] درمانده را، چون او را بخواند، ميپذيرد و سختي را بر ميدارد و شما را جانشينان زمين ميسازد! آيا با خداوند معبود [ديگري] هست! اندكي پند ميپذيريد (62) نه بلكه [پرسش اين است که] چه كسي شما را در تاريكيهايي بيابان و دريا رهنمون ميشود و چه كسي بادها را پيش از رحمتش مژده آور ميفرستد! آيا با خداوند معبود [ديگري] هست! خداوند از آنچه شرك ميآورند، برتر است (63) نه بلكه [پرسش اين است که] چه كسي آفرينش را آغاز ميكند، سپس آن را [بار ديگر] باز ميگرداند! و چه كسي از آسمان و زمين به شما روزي ميدهد! آيا با خداوند معبود [ديگري] هست. بگو: اگر راست ميگوييد، دليل خود را بياوريد. (64)} [سوره نمل آیات 64-59.]
خداوند انسان را از بندگی اشیاء و مادیات آزاد کرده است و تمام اشیای این هستی و تمام آن چه در آسمان ها و زمین است را رام و در تسخیر انسان قرار داده است و این یک فضل و کرم از جانب خداوند متعال به انسان است؛ این به هدف محقق شدن آبادانی زمین و تکمیل شدن خلافت انسان در زمین است و البته تکمیل شدن بندگی انسان برای خداوند متعال. مسخر و رام کردن در اینجا به دو معنی است: رام کردن به معنی شناختن خداوند و فضل و کرم و بزرگی او و به معنی بزرگداشت انسان و بالا بردن ارزش و جایگاه او نسبت به چیزهای مسخر شده؛ خدای بلند مرتبه می فرماید {و آنچه را که در آسمانها و آنچه را که در زمين است همگي را برايتان از [لطف و آفرينش خود] مسخّر گرداند.} [سوره جاثیه آیه 13]
و گفت آن که تعریف و مدح او بسیار ارجمند است {خداوند كسي است که آسمانها و زمين را آفريده است و از آسمان آبي فرو فرستاده است، آن گاه با آن براي شما روزياي از [اقسام] ميوهها برآورده و كشتي را برايتان رام ساخته است تا به حكم او در دريا روان باشد. و جويباران را براي شما مسخّر گرداند (32) و خورشيد و ماه را که پيوسته روانند براي شما رام كرد. و شب و روز را [نيز] برايتان مسخّر گرداند (33) و از هر چه از او خواستيد به شما داد و اگر [بخواهيد] نعمت خداوند را بشماريد، نميتوانيد [همه] آن را بشماريد. بي گمان انسان ستمگر [و] ناسپاس است (34)} [سوره ابراهیم آیات34-32]
همانا در آفرینش آسمان ها و زمین- و نه فقط آفرینش نوع آدمی- دلیلی واضح بر برانگیخته شدن و رستاخیز بعد از مرگ است، آیا بازگرداندن مخلوقات از آفرینش نخستین ساده تر نیست؟ خدای بلند مرتبه می فرماید {و اوست كسي که آفرينش را آغاز ميكند، سپس آن را باز ميگرداند و آن [باز گرداندن] بر او آسانتر است } [سوره روم آیه 27]
بلکه آفرینش آسمان ها و زمین از آفرینش انسان بزرگتر است، خدای بلندمرتبه می فرماید {بي گمان آفريدن آسمانها و زمين بزرگتر از آفرينش مردم است، امّا بيشتر مردم نميدانند } [سوره غافر آیه 57 ]
و پروردگار که تعریف او بس ارجمند است می فرماید {خداوند كسي است که آسمانها را بي [هيچ] ستونهايي که آنها را ببينيد، برافراشت، آن گاه بر عرش استيلا يافت و خورشيد و ماه را رام كرد. هر يك تا زماني معيّن روان است. كار [هستي] را تدبير ميكند، نشانهها را [به روشني] بيان ميكند تا شما به لقاي پروردگارتان يقين آوريد } [سوره رعد آیه 2]