آن گاه که خداوند آدمی را آفرید به فرشتگان امر نمود تا در پیش او, سر به زمین سایند{و شما را آفريديم، آن گاه به شما صورت [و سامان] بخشيديم، آن گاه به فرشتگان گفتيم که براي آدم سجده كنيد. پس [همه] سجده كردند مگر ابليس. که از سجده كنندگان نبود} [ سوره اعراف آیه 11]
خداوند آدمی را آفریده و به او احسان نمود. و او را بر بسیاری از مخلوقات دیگر برتری داد. خداوند می فرماید{و به راستي فرزندان آدم را گرامي داشتيم و در‌بيابان ودريا آنان را [بر‌مركب‌و غير آن] سواركرديم و از پاكيزه‌ها به آنان روزي داديم وآنان را بر‌بسياري از‌آفريدگان خويش چنان که بايد برتري داديم} [ سوره اسراء آیه 70]
او آفریده ای است که از همان آغاز گرامی داشته شده است. خداوند او را به موارد زیر گرامی داشته, و او را برتری داده است:
1- کرامت و برتری در آفرینش؛ خداوند می فرماید{به يقين انسان را در‌نيكوترين قوام آفريديم} [ سوره تین ایه 4]
او را در چنان آفرینشی خلق کرد که بهترین خلقت می باشد. جسم او در تعادل و هماهنگی کامل است. و از جهت دیگر به او توانایی عقل و اندیشه بخشیده و به او استعداد سخن گفتن و شنیدن ارزانی داده, و او را در بهترین شکل و صورت قرار داده است.
2- گرامی داشتن و برتری دادن به او در رام کردن خشکی و دریا: و این تسخیر جو را نیزشامل می شود. و این نیز از جمله موارد تکریم خداوندی است. زیرا خداوند بلند مرتبه تمامی این هستی را رام انسان ساخته و آن را خاص او گردانده است. و این نشانه آن است که آدمی رئیس تمامی جهان بوده و دیگران از او پیروی واطاعت می کنند. و همه آن چه در هستی است رعیت و پیروان او هستند. خداوند متعال می فرماید{و به راستي فرزندان آدم را‌گرامي داشتيم و در‌بيابان و دريا آنان را [بر‌مركب و غير آن] سواركرديم} [ سوره اسراء ایه 70]
بلکه خداوند خبر می دهد که هر آن چه را در آسمان و زمین است, مسخر او ساخته است{وآنچه را که در‌آسمانها وآنچه را که در‌زمين است همگي را برايتان از [لطف وآفرينش خود] مسخّرگرداند. بيگمان در اين [امر] براي گروهي که انديشه مي‌كنند، نشانه‌هايي است} [ سوره جاثیه آیه 13]
3- روزی دادن از چیزهای پاک: خداوند متعال به آدمی الهام کرده که از آنچه برایشان خوش است, بخورد. و طعم و مزه را نشانه سودمندی قرار داده و غذای آدمی را بیش از غذای دیگر حیوانات قرار داد. که آنان جز چیزهای یکسان که به آن عادت کرده اند, نمی خوردند.همانگونه که خداوند با رام کردن همه این چیزها بر او کرامت نموده و او را برتری داده است {كسي که زمين را [مانند] بساطي و آسمان را [مانند] سقفي برايتان قرار داد. و از آسمان آبي باراند، سپس بدان از [انواع] فرآورده‌ها براي روزي شما بر آورد. پس در حالي که مي‌دانيد براي خداوند همتاياني مقرّر مكنيد} [ سوره بقره آیه 22]
4-برتری بر بسیاری از مخلوقات خداوند سبحان:
انسان در این راه کرامت و عظمت و جایگاه و شان خود را که به سبب تکریم الهی بدست آورده, احساس می کند. انسان دراین دنیای مادی زنده, نقطه ای کوچک بیش نمی باشد. اگر با معیار,وزن و اندازه مادی سنجیده شود، نقطه ای کوچک و بی ارزش است. با توجه به این که می دانیم خود زمین نیز با معیار مادی نقطه کوچکی در دنیای عظیم اطرافش چیز دیگری نیست. نقطه ای که یک بمب اتمی می تواند دویست هزار نفر از مردمش را نابود سازد. همان طور که در هیروشیما روی داد. اندازه انسان در نظر اسلام, نتیجه تکریم و عزتی است که خداوند به او داده, و فقط او را به آن مفتخر گردانده است. آن گاه که سخنان خداوند در قضیه سجده فرشتگان به آدم را مشاهده می کنیم و سپس خبر طرد ابلیس را به سبب سجده نکردن می شنویم، متوجه می شویم که چقدراین موضوع برای برافراشتن اصل جهانی انسانیت مهم است. به خصوص زمانی که انسانیت دچار بحران شده و نمی تواند جز به این طریق خود را از آن برهاند. راه قرآن است که به آدمی آزادی , کرامت و تمام اشکال اختیار را می دهد.
در مسیر کرامت و عزت جایز نیست تا انسان پست شده, و مورد تحقیر قرار گیرد. و یا به ریشخند گرفته شود. خدای بلند مرتبه می فرماید {اي‌مؤمنان، گروهي، گروهي ديگر را به ريشخند نگيرد، چه بسا که [آنان] از‌اينان بهترباشند ونه زناني، زناني ديگر را به ريشخند گيرند، چه بسا که [آنان] از‌اينان بهترباشند وعيب همديگر را‌مجوييد وهمديگر را به لقبهاي زشت مخوانيد. فسق بعد از‌ايمان بد رسمي است. وكساني که توبه نكردند، اينانند که ستمكارند}[ سوره حجرات آیه 11]
در این موضوع سفید بر سیاه و سرخ بر زرد یا عرب بر غیر عرب و این نژاد بر نژاد دیگر و مردم این منطقه بر آن منطقه و ثروتمند بر فقیر هیچ گونه برتری به جز تقوا ندارند. خداوند بلند مرتبه می فرماید{اي‌مردم، ما شما را از‌مرد وزني آفريده‌ايم و شما را‌گروه‌ها وقبيله‌هايي گردانده‌ايم تا‌همديگر را بشناسيد. گرامي ترينتان در‌نزد خداوند پرهيزگارترينتان است. بي گمان خداوند دانا [و] آگاه است} [ سوره حجرات آیه 13]
و رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید: "همانا خداوند به چهره ها و دارائی های شما نمی نگرد, بلکه به دل ها و کردار شما می نگرد." (روایت از مسلم است)
پس جایگاه انسان در نزد خداوند با پیروی و طاعت از این راه افزایش می یابد. {هر كس خواهان عزت است، [بداند] که عزت همگي از آن خداوند است.} [سوره فاطر آیه 10]
و به مقدار دوری از این مسیر دچار پستی و حقارت می شود. مسیری که تمام آفریدگان در طاعت خداوند بر آن گرد می آیند. خداوند می فرماید{آيا نينديشيده‌اي خداوند است که هر كس در آسمانها و هر كس در زمين است و خورشيد و ماه و ستارگان و كوه‌ها و درختان و چهارپايان و بسياري از مردم براي او سجده مي‌كنند. و بسيارند [كساني که] عذاب بر آنان تحقّق يافته است. و هر که را خداوند خوار سازد، گرامي دارنده‌اي ندارد. بي گمان خداوند هر آنچه بخواهد، مي‌كند} [سوره حج آیه 18]
با وجود اینکه خداوند بشریت را عزت داده و او را تکریم نموده, اما بسیاری از مردم راه تحقیر و پستی او را انتخاب نموده اند{ و کسی را که خداوند خوار کند, او را تکریم کننده ای نخواهد بود.}
و ترجیح می دهند که به بشر به عنوان حیوان نگریسته و یا او را ابزاری گنگ و یا با ارقام مادی بسنجند. نظراتی که با نگاه قرآنی در تضاد بوده و با تکریم الهی نسبت به بشرهماهنگ نیستند.
خداوند انسان را از آن روی که انسان است عزت و کرامت داده. اسلام در میان دو جنس بشری درگیری ایجاد نمی کند. او به نفع مرد و بر ضرر زن نبوده و به نفع زن و ضد مرد هم نمی باشد.همه مردم از یک تن آفریده شده اند. خداوند بلند مرتبه می فرماید{اي مردم، از آن پروردگارتان پروا بداريد که شما را از يك تن يگانه آفريد و همسرش را از او خلق كرد و از آن دو مردان و زنان بسياري پراكند. و از خدايي که به [نام] او از همديگر درخواست مي‌كنيد، و از [گسستن] رابطه خويشاوندي پروا داريد. بيگمان خداوند بر شما نگهبان است}[ سوره نساء آیه 1]
پس هر کس که کرامت و عزت را بخواهد, باید که مسیر عزت و کرامت را بپیماید. خداوند بلند مرتبه می فرماید{که عزّت، همگي از آن خداست. او شنواي داناست} [سوره یونس آیه 65].
